EZBER BOZAN SERİSİ | Tansiyon hangi koldan ölçülmeli?

'Tansiyon sağ koldan mı sol koldan mı ölçülmeli?' sorusu sürekli olarak tartışılırken, yeni bir araştırma cevabını verdi. Biz de en doğru ölçüm şeklini...

Vücudunuz simetrik görünebilir, ancak biraz daha yakından bakarsanız, bir gözün diğerinden biraz daha aşağıda olabileceğini veya bir elin biraz daha büyük olduğunu fark edebilirsiniz. Tıpkı dışı gibi vücudunuzun içinde de kan damarları da dahil olmak üzere organlarınızın çoğu asimetrik şekilde duruyor. Haliyle kan basıncı sağ ve sol kolunuz arasında farklılık gösterebiliyor.

Yüksek tansiyon, kalp krizi ve felci tetikleyen en önemli unsurlardan biri. Exeter Üniversitesi tarafından ve 50 binden fazla yetişkin üzerinde yapılan bir araştırmada, iki koldan da kan basıncı ölçümü almakla sadece bir koldan almak arasındaki fark analiz edildi. Sonuçta tek koldan yapılan ölçümlerde her şey yolunda olan hastaların yüzde 12’si çift kol ölçümden sonra yüksek tansiyonlu olarak sınıflandırıldı.

Çalışmanın baş araştırmacısı Dr. Christopher Clark şunları söyledi: “Yüksek tansiyon küresel bir sorun ve kötü yönetiminin ölümcül sonuçları olabilir. Yüksek tansiyonu doğru tespit etmek, doğru kişilere uygun tedaviyi vermek için hayati bir adım.”

Hipertansiyon dünyada en önde gelen kronik hastalık olup baştan ayağa bütün vücudu etkiler. Genel toplumda görülme oranı yüzde 30 iken, 50 yaş üzerindeki her iki kişiden biri hipertansiyon hastasıdır.

HER ÜÇ KİŞİDEN BİRİ HASTALIĞINDAN HABERSİZ

Kardiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Karabulut hipertansiyonun tanısının doğru ölçüm ile konulduğunu söyleyerek, “Tansiyon ölçümü yapmıyorsanız, hipertansiyon varlığı rahatlıkla gözden kaçabilir. Yaklaşık her 3 kişiden biri hipertansiyon hastalığından habersiz yüksek kan basıncı ile hayata devam ediyor” dedi ve doğru şekilde nasıl ölçüm yapılacağını aktardı:

“Öncelikle istirahat halinde ve oturur pozisyonda yapılması gerekir. Ölçüm öncesi sigara, alkol, yemek ve uyarıcı ilaç alımı olmamalıdır. Ölçümler 5 dakika ara ile tekrarlanmalı, ancak ritim bozukluğu olan kişilerde iki ölçüm arası çok fark varsa, üçüncü ölçüm yapılmalıdır.”

Her iki koldan ölçüm alınmaması sadece yüksek tansiyonun yetersiz teşhis ve tedavisine değil, aynı zamanda dünya çapında milyonlarca insan için risklerin hafife alınmasına neden oluyor. Ölçüm yapılacak en iyi kolu da tahmin etmek imkansız çünkü bazı insanların sol kolunda sağ koluna kıyasla daha yüksek bir değer bulunurken, bazılarında da bunun tam tersi görülüyor. Bu nedenle her iki kolun da kontrol edilmesi önemli.

İLK ÖLÇÜMLER İKİ KOLDAN DA YAPILMALI

Kan basıncı, kanınızın atardamarlarınızın kenarlarını itme gücünü tanımlıyor ve milimetre cıva (mmHg) cinsinden ölçülüyor. Sistolik yani üstte yazan rakam, kalp kasıldığında damarlara doğru atılan kanın damar duvarında yaptığı basıncı yansıtıyor. Diyastolik basınç ise kalp gevşediğinde hala damar duvarında mevcut olan basıncı ifade ediyor. 

Her iki rakam da çok yüksekse, bu arterler ve ana organlar üzerinde bir baskı oluşturabiliyor.

Tansiyon ölçümünde genelde kalbe yakın diye sol kolun tercih edildiğini söyleyen Karabulut, bunun doğru bir tercih olmadığının altını çizdi.

“İlk ölçümde tansiyon mutlaka her iki koldan ölçülmelidir. Kollar arasında 20 mmHg'ye varan basınç farkları olabilir. Bu durum genelde damar direnci ile ilgilidir. Ancak 20 mmHg üzeri tansiyon farkı, tansiyonun düşük olduğu kolda damar tıkanıklığını düşündürmelidir. Bu nedenle ilk ölçümler her iki koldan yapılmalı ve takip ölçümlerinde yüksek ölçülen koldan ölçümlere devam edilmelidir. Daha önce ölçüm alınan koldan takip yapılması hipertansiyon hastalığının atlanmasına yol açar.”

BÜYÜK TANSİYON KALBİ ETKİLER SÖYLENTİSİ DİKKATE ALINMAMALI

Tansiyon ölçümlerinde sıklıkla otomatik makinelerin kullanıldığını da hatırlatan Karabulut, “Bunların arasından koldan ölçüm yapanlar tercih edilmelidir. Bu cihazlar ölçüm sırasında büyük tansiyon, küçük tansiyon ve nabız sayısını gösterir. Ölçümlerde hem büyük tansiyonun hem de küçük tansiyonun yüksek olmasını dikkate alıp, 'Küçük tansiyon kalbi daha çok etkiler' söylentisini dikkate almamak gerekir. Hem büyük, hem de küçük tansiyon yüksekliği tedavi edilmelidir. Tekrarlayan ölçümlerde yüksek değerler saptanıyorsa değerlerin bir hekim ile paylaşılması hipertansiyon tanısı için önemli bir adım olur” ifadelerini kullandı.

Grafik: Harun Elibol

ÖLÇÜMLERDEKİ FARKIN SEBEBİ ELİN BASKINLIĞI DA OLABİLİR

Exeter Üniversitesi'nde yapılan açıklamada Clark ve ekibi, kollar arasında sistolik basınçta ortalama 6,6 mmHg’lik bir fark olduğunu keşfetti.

Her iki ölçüm de dikkate alındığında, yaklaşık 6 bin 500 katılımcı sınır olan 140 mmHg’nin üzerinde ölçüm vererek hipertansiyon kategorisine girdi.

Kardiyoloji Uzmanı Dr. Nuri Cömert, iki kol arasındaki ölçüm farkını ve bunun nelerin işareti olabileceğini şöyle açıkladı:

“Çoğu kez kişilerin damar anatomisine bağlı olarak ve baskın olarak bir elin kullanılması durumunda normal olarak kollar arasında kan basıncı farkı olabilir. Aynı zamanda bu fark bazı sağlık problemlerinin de ilk işareti olabilir. Bunlar;

-- Kollarınızı besleyen damarda daralma veya tıkanma

-- Aort damar genişlemesi veya yırtılması

-- Diyabete bağlı damar hastalıkları

-- Böbrek hastalıkları

-- Doğuştan meydana gelen damar problemlerinden biri olabilir.”

HERHANGİ BİR HASTALIK OLMASA DA TANSİYON ÖLÇÜMÜ YAPILMALI

Karabulut kontrolsüz yüksek tansiyonun en başta beyin, gözler, kalp, damarlar ve böbrekte hasarlar oluşturduğunu ifade ederek, “Erken dönemde hasar oluşmadan hipertansiyonun yakalanması düzenli tansiyon ölçümü ile mümkün. Herhangi bir hastalığı olmayanlar yılda 2 veya 3 kere, hipertansiyon hastaları ise haftada 2 veya 3 kez tansiyon ölçümü yaptırmalıdır. Tabii bu ölçümlerin de doğru şekilde yapılması bizi hipertansiyonun zararlı etkilerinden koruyacak” dedi.

Cömert ise hipertansiyon tedavisinde hedefin kan basıncını 140/90 mmHg altına düşürmek olduğunu vurgulayarak, “Şeker hastalarında, böbrek yetersizliği ve organ hasarı olan hastalarda daha düşük kan basıncı değerlerinin hedeflendiğini” söyledi.