Cumhurbaşkanlığı Sistemi Hakkında Merak edilen Tüm Sorular

Cumhurbaşkanlığı sistemi nedir?

• Cumhurbaşkanlığı Sistemi, tıpkı parlamenter sistem gibi, demokratik bir hükümet modelidir.
• Bu sistemde Cumhurbaşkanı doğrudan halka karşı sorumludur.
• Halk, Cumhurbaşkanı'nı da, Meclis'i de kendisi seçer.
• Halkın siyasetin merkezinde olduğu bir sistemdir. Halk, hükümeti doğrudan kurar ve ona doğrudan müdahale eder.
• Cumhurbaşkanlığı Sistemi'ndeki en mühim unsur millettir. Dolayısıyla Cumhurbaşkanlığı Sistemi için aynı zamanda "millet hükümeti" sistemi de denilebilir.

Cumhurbaşkanlığı sistemine neden ihtiyaç var?

• Halk iradesi: 2007 yılında, Cumhurbaşkanı'nın halk tarafından seçilmesini öngören Anayasa değişikliği halktan %67 oranında destek alarak kabul edildi. 10 Ağustos 2014 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ise, halk bu kez siyasette etkili bir Cumhurbaşkanı istediğini gösterdi. İcra makamının Cumhurbaşkanlığına geçmesiyle, yürütme içinde çift başlılık ortaya çıktı. Bu duruma bağlı olarak, Anayasa'nın, halkın ortaya koyduğu iradeye uygun hale getirilmesi ihtiyacı doğdu.
• Vesayetin sonu: Cumhurbaşkanlığı Sistem'inin belki de en önemli avantajı, siyaset dışı yollarla iktidar olma yoluna son vermesidir. Yürütmenin zayıflatıldığı dönemlerde etkili olan siyaset dışı güçlerin Cumhurbaşkanlığı Sistemi'nde kendisini göstermesi pek mümkün olmaz.
• İstikrar: Cumhurbaşkanlığı Sistemi'nde yürütme organı Meclis'teki dengelerden etkilenmediği için siyasi istikrarsızlığın önüne geçilir. Böylece Türkiye'de geçmiş yıllarda olduğu gibi yönetim kargaşası yaşanma tehlikesi bertaraf edilir.
• Kuvvetler ayrılığı: Doğrudan halk tarafından seçilen Cumhurbaşkanı ve ona bağlı yürütme organı Meclis içinden çıkmaz. Dolayısıyla parlamenter sistemde iç içe geçmiş olan yasama, yürütme ve yargı kuvvetleri Cumhurbaşkanlığı Sistemi'nde birbirinden tam olarak ayrılır. Hiçbir kuvvet birbirine üstünlük kuramaz, kuvvetler birbirine karşı bağımsızlığını elde eder.
• Daha etkin bir sistem: Meclis dengelerine bağlı hükümetlerin bürokrasiye egemen olmakta zorlandığı parlamenter sistemin aksine, karar alma mekanizmaları çok daha süratli ve isabetli çalışır. İyi bir yönetimle birlikte hızlı ve kolay karar alabilmek, ülkenin çok daha güçlü şekilde kalkınması sağlar.

Mevcut hükûmet sisteminin sorunları nelerdir?

• Halk icraatta bulunan bir Cumhurbaşkanı isterken mevcut Anayasa bu yeni ihtiyacı karşılayamıyor.
• Mevcut parlamenter sistemde yürütme yasamanın içinden çıkar. Yani yasama ile yürütme arasında kesin bir çizgi yoktur.
• Çift başlı bir yönetim vardır. Cumhurbaşkanı yürütme yetkisini başbakan ve bakanlar ile paylaşmaktadır. Bu da yetki kargaşasına yol açmaktadır.
• Türkiye'de kurulan hükümetlerin ömrü ortalama 1,5 yıl olmuştur. Başka bir deyişle, 94 yıllık Cumhuriyet tarihimizde 65. Hükümet kurulmuştur. Parlamenter geçmişimiz zayıf koalisyonlarla doludur.

Cumhurbaşkanlığı Sistemi, devlet geleneğimize uygun mudur?

• Evet uygundur. Eski Türkçe'de Cumhurbaşkanı'na "reis-i cumhur" denirdi. Riyaset, yani reislik/başkanlık, ülkemizin tarihinde sıkça rastlanan bir olgudur; toplumumuzu ayakta tutan yapı taşıdır.
• Toplumun en küçük birimi olan ailenin idarecisine de en büyük siyasi kurum olan devletin baş idarecisine de "reis" denmiştir.
• Cumhurbaşkanlığı Sistemi bu anlamda "yeni" bir sistem değildir ve devletin topluma uygun hâle getirilmesi olarak da görülebilir. Bu sebeple devlet geleneğimize parlamenter sistemden daha uygundur.

Cumhurbaşkanı'nın partisiyle ilişkisi nasıl olacak?

• Yeni sistemde Cumhurbaşkanı bir siyasi partinin üyesi, idarecisi ya da genel başkanı olabilecektir. Ancak Cumhurbaşkanı'nın bir siyasi parti üyesi olması şart değildir.
• Türk siyasi tarihinde partileriyle ilişiklerini sürdüren cumhurbaşkanları olmuştur.
• Cumhurbaşkanları Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü görevleri süresince CHP'nin genel başkanlığını; Cumhurbaşkanı Celal Bayar ise DP üyeliğini devam ettirmiştir.
• Kimi cumhurbaşkanları da resmiyette partileriyle ilişiklerine kesmelerine rağmen yakınlıklarını sürdürmüşlerdir.
• Cumhurbaşkanlarından Süleyman Demirel'in DP'yle Turgut Özal'ın ANAP'la ve Ahmet Necdet Sezerin CHP ile kurduğu bağ, görünürde partili olmamalarına rağmen, hafızalarda tazeleğini korumaktadır.
• Cumhurbaşkanlığı Sistemi'nde tarafsızlık partisiz olmak değil, halkın tamamına aynı şekilde hizmet etmek demektir.

Teklif edilen sistemin darbelerin önlenmesinde nasıl bir etkisi olacak?

• Darbeler siyasi belirsizlikten ve ekonomik krizden doğar.
• Cumhurbaşkanlığı Sistemi'nde istikrarsızlığın sebebi olan zayıf koalisyonlar yerine daha güçlü bir siyaset kurumu mevcuttur.
• Siyasi istikrarın ekonomik yatırımı teşvik ettiği bir ortamdaysa darbe söz konusu değildir.

Cumhurbaşkanlığı Sistemi'nde kuvvetler ayrılığı nasıl sağlanacak?

• Cumhurbaşkanlığı Sistemi'nde hiçbir kişi veya makam aynı anda hem yasama hem de yürütme organında görev alamayacaktır.
• TBMM sadece yasama işlevini, Cumhurbaşkanı'nın başkanlığındaki yürütme ise sadece hükümet etme işlevini yerine getirecektir.
• Bakan atanan milletvekilinin vekilliği düşecektir. Mevcut sistemde olduğu gibi bir kişi hem milletvekili hem de bakan olmanın getirdiği olağanüstü yetkilere sahip olamayacak.
• Cumhurbaşkanı ve bakanlar da yasama faaliyetlerinde bulunamayacaktır.
• Hükümet Meclis'e kanun tasarısı bile getiremeyecek, sadece milletvekilleri kanun teklifi verebilecektir.
• Böylece milletvekilleri kanun yapma ve yürütmeyi denetleme gibi sorumluluklarını daha etkin yerine getireceklerdir.
• Yeni sistemde Anayasa Mahkemesi'nin Yüce Divan sıfatıyla Cumhurbaşkanı'nı, Cumhurbaşkanı yardımcılarını ve bakanları yargılama yetkisi bulunmaktadır.

Cumhurbaşkanlığı Sistemi'nde Meclis etkisizleşecek mi?

• Hayır. Kanun yapma, değiştirme ve kaldırma yetkisi Meclis'e aittir.
• Para basılmasına, savaş ilanına ve uluslararası anlaşmaların onaylanmasına karar vermek de yine Meclis'in görevleri arasındadır.
• Meclis; Meclis araştırması, Meclis soruşturması, soru önergesi ve genel görüşme yollarıyla yürütme organıını denetler.
• Cumhurbaşkanı'na yargı yolu kapanmadığı gibi bu yolu açan kurum da yine Meclis'tir.
• Hakimler ve Savcılar Kurulu'nun (HSK) 4 üyesini Cumhurbaşkanı atarken 7 üyesini Meclis atar.
• Meclis'in seçimleri yenileme yetkisi var.
• Olağanüstü hal ilan etmek Cumhurbaşkanı'nın yetkisindedir fakat Meclis de gerekli gördüğü takdirde olağanüstü hâlin süresini kısaltabilir, uzatabilir ya da olağanüstü hâli kaldırabilir.

Yürütme erki kanun tasarısı sunabilecek mi?

• Yürütme organları kanun tasarısı sunmak gibi yasama faaliyetlerinde bulunamaz.
• Kanun teklif etme, yapma, değiştirme veya iptal etme yetkisi Meclis'e aittir.

Bakanların sorumluluğu ne olacak?

• Bakanlar kendi bakanlıklarının idaresinden sorumludurlar ve Cumhurbaşkanı'na hesap verirler.

 Milletvekilleri bakan olabilecek mi?

• Milletvekilleri bakan olabilirler fakat bakan olarak atanan milletvekillinin vekilliği düşer.

Teklif edilen sistem iki meclisli mi olacak?

• Hayır, teklif edilen sistemde tek meclis vardır.